Nứt kẽ hậu môn: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Nứt kẽ hậu môn là bệnh lý thuộc vùng hậu môn – trực tràng khá phổ biến, đặc biệt thường gặp ở người hay bị táo bón. Vì bệnh xảy ra ở vị trí nhạy cảm nên nhiều người có tâm lý ngại ngần và không muốn điều trị. Tuy nhiên nếu bệnh để càng lâu lại càng sinh ra những biến chứng xấu.

I. Nứt kẽ hậu môn là bệnh gì ?

Nứt kẽ hậu môn (nứt hậu môn) là một vết rách nhỏ nằm ở ống hậu môn và gây đau, chảy máu khi đại tiện, thường gặp ở những người thường xuyên bị táo bón. Phân tồn đọng lâu ngày trong trực tràng sẽ to ra và rất cứng do nước bị tái hấp thu hết, do đó lúc bệnh nhân đi đại tiện, động tác gắng sức rặn làm rách hoặc nứt hậu môn. Một khi hậu môn bị nứt, người bệnh sẽ cảm thấy đau rát khó chịu, đặc biệt là sau mỗi lần đại tiện.

Nứt kẽ hậu môn thường bị nhầm với các bệnh ở hậu môn khác như apxe hậu môn, polyp hậu môn… do các triệu chứng tương tự nhau. Ngoài ra, nứt kẽ hậu môn thường bị nhầm nhất với bệnh trĩ vì cả hai tình trạng này đều gây chảy máu trực tràng.

Cơ chế hình thành của bệnh nứt kẽ hậu môn là sự viêm nề đầu tiên ở phần đầu dưới của vết nứt, hình thành một tổn thương viêm nề do nhiễm trùng, làm phù nề hệ mạch máu, được gọi là khối da thừa. Sau đó, khối viêm nề này sẽ xơ hóa và hình thành mảnh da thừa xơ hóa.

Nếu sau một thời gian, vết nứt không lành sẽ tạo ra vết loét sâu đến lớp cơ thắt bên trong và biểu hiện ra thành các triệu chứng của bệnh.

Tuy nhiên, một số trường hợp nghiêm trọng có thể phải dùng thuốc hoặc phẫu thuật. Tùy vào mức độ cơn đau mà bệnh được chia thành 2 nhóm:

Nứt kẽ hậu môn cấp tính: vết nứt nông, kích thước nhỏ, có dấu hiệu viêm nhẹ, các triệu chứng kéo dài không quá 6 tuần. Khi bị nứt hậu môn cấp tính người bệnh có cảm giác đau rát ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Nếu ở giai đoạn này không được điều trị dứt điểm sẽ rất dễ chuyển sang giai đoạn mạn tính.

Nứt kẽ hậu môn mạn tính: tình trạng này xảy ra khi vết nứt xuất hiện và kéo dài hơn 6 tuần, có kích thước sâu và rộng hơn. Các cơn đau thắt khó chịu tái đi tái lại nhiều lần.

II. Triệu chứng của bệnh nứt kẽ hậu môn

Triệu chứng chính của bệnh nứt kẽ hậu môn là đau hậu môn khi đi đại tiện, kèm cảm giác nóng rát trong và sau khi đi ngoài, cơn đau sẽ kéo dài một thời gian, sau đó dễ chịu hơn cho đến lần đi đại tiện kế tiếp.

Người bệnh có cảm giác đau nhói, đau dữ dội như vết cắt hoặc bị rách mỗi khi phân đi qua hậu môn, nhất là phân rắn.

Nứt kẽ hậu môn cũng có thể gây chảy máu, nhưng số lượng không nhiều, máu có màu đỏ nhạt.

Trong một vài trường hợp, vết nứt kẽ hậu môn có thể bị chảy dịch, bệnh nhân phát hiện ra vì thấy dịch dính vào quần lót.

Các bệnh phát sinh có thể đi kèm như đái buốt, đái rắt do hệ tiết niệu bị kích thích.

Kẽ nứt hậu môn rất dễ bị nhiễm trùng từ phân và gây nên ổ áp-xe giữa hai cơ thắt hay áp-xe quanh hậu môn, có thể gây ra biến chứng nguy hiểm là rò hậu môn.

III. Nguyên nhân của bệnh nứt kẽ hậu môn

Vết nứt hậu môn xuất hiện do chấn thương ở ống hậu môn, có thể xảy ra từ các nhóm nguyên nhân như:

• Táo bón mãn tính
• Phân có kích thước lớn, cứng, khô làm việc đại tiện trở lên khó khăn
• Tiêu chảy kéo dài
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn làm căng da hậu môn
• Đưa vật lạ vào hậu môn
• Một số nguyên nhân khác ngoài chấn thương gồm:
• Co thắt hậu môn ở trong trạng thái co cứng hoặc quá căng do co cứng.
• Sẹo xuất hiện ở vùng hậu môn trực tràng.
• Các vấn đề bệnh lý tiềm ẩn (viêm loét đại tràng, ung thư hậu môn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục)
• Giảm lưu lượng máu đến vùng hậu môn trực tràng
• Sinh con

Các yếu tố nguy cơ mắc phải:

• Tuổi tác: nứt kẽ hậu môn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến nhất là ở trẻ em và người trưởng thành trong giai đoạn 20 – 40 tuổi.
• Táo bón: đi đại tiện phân khô cứng kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ gây rách hậu môn
• Phụ nữ sau sinh
• Người mắc bệnh Crohn: bệnh crohn gây ra tình trạng viêm đường ruột mạn tính, làm cho niêm mạc của ống hậu môn dễ bị rách
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn

IV. Phương pháp chẩn đoán nứt kẽ hậu môn

4.1 Khám lâm sàng

Đối với nứt kẽ hậu môn, bác sĩ sẽ tiến hành hỏi tiền sử bệnh, khám sức khỏe và kiểm tra khu vực này. Thông thường, với tình trạng cấp tính, vết rách còn mới – với trường hợp mạn tính, vết nứt sâu hơn, có thể đi kèm các khối u thịt bên trong hoặc bên ngoài hậu môn.

4.2 Xét nghiệm

Để có kết quả chính xác nhất về trạng thái nứt kẽ hậu môn, bác sĩ có thể yêu cầu tiến hành một số phương pháp chẩn đoán:

• Nội soi hậu môn
• Nội soi đại tràng sigma bằng ống dẻo
• Nội soi đại tràng

V. Biến chứng của nứt kẽ hậu môn

Nứt kẽ hậu môn cũng có nguy cơ dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện kịp thời. Cụ thể bao gồm:

• Không thể chữa lành: vết nứt hậu môn nếu không được chữa lành trong khoảng 6 – 8 tuần trở lại có thể tiến triển thành mãn tính, đòi hỏi quá trình điều trị phức tạp.
• Tái phát: Nứt kẽ hậu môn có nguy cơ tái phát cao, nếu từng có tiền sử trước đó, người bệnh rất dễ gặp phải vết nứt mới.
• Vết rách kéo dài đến các cơ quan xung quanh: vết nứt hậu môn có thể mở rộng đến cơ vòng bên trong khiến quá trình chữa lành càng thêm khó khăn.

VI. Điều trị nứt kẽ hậu môn như thế nào?

Nứt kẽ hậu môn thường lành trong vài tuần nếu người bệnh giữ cho phân mềm và điều trị táo bón – tiêu chảy. Tuy nhiên, nếu vết nứt không lành trong 6 – 8 tuần người bệnh cần được điều trị bằng thuốc, thậm chí là phẫu thuật.

6.1 Điều trị không phẫu thuật

• Thay đổi lối sống: bổ sung chất xơ vào chế độ ăn uống, uống nhiều nước, tập thể dục thường xuyên
• Ngâm hậu môn: ngâm nước ấm khoảng 20 phút nhiều lần trong này, đặc biệt sau khi đi ngoài giúp thư giãn cơ thắt dễ lành bệnh. Không sử dụng xà phòng vì có thể dễ gây kích ứng vùng hậu môn.
• Dùng thuốc làm mềm phân.
• Thuốc kem: Anusol-HC,… giúp làm giảm khó chịu từ vết nứt nhẹ.

6.2 Điều trị bằng phẫu thuật

Nếu điều trị nội khoa mà các triệu chứng không giảm, người bệnh cần phải phẫu thuật. Chỉ có 20% bệnh nhân bị nứt kẽ hậu môn cần phải phẫu thuật.

VII. Cách phòng tránh nứt hậu môn

Để phòng tránh tình trạng nứt hậu môn gây đau nhức khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, việc chủ động phòng ngừa ngay từ đầu là cần thiết. Một số giải pháp hữu ích có thể thực hiện gồm:

• Bổ sung chất xơ: bổ sung chất xơ vào chế độ ăn uống hàng ngày (30g/ngày): lúa mì, ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, ngô,…) đậu hà lan, trái cây có múi.
• Uống đủ nước: uống đủ nước mỗi ngày cũng là cách để ngăn ngừa táo bón, hạn chế tối đa hình thành vết nứt hậu môn. Tuy nhiên, không phải tất cả đồ uống đều tốt như rượu, cafe làm tăng khả năng mất nước.
• Tập thể dục: thói quen tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh. Từ đó có thể hạn chế được tình trạng táo bón, tiêu chảy, ngăn ngừa hình thành vết nứt hậu môn.
• Xây dựng thói quen đại tiện
• • Không nên nhịn đại tiện
  • Không nên ngồi trên bồn cầu quá lâu
  • Giữ vùng hậu môn luôn khô ráo, nhẹ nhàng lau sạch sau mỗi lần đại tiện
  • Điều trị các bệnh lý có nguy cơ dẫn đến nứt kẽ hậu môn: tiêu chảy, táo bón,… ngay khi có triệu chứng.
• Thường xuyên thay tã (đối với trẻ em): tình trạng nứt kẽ hậu môn rất phổ biến ở trẻ sơ sinh. Để ngăn ngừa tình trạng này việc vệ sinh hậu môn và thay tã thường xuyên cho bé là rất quan trọng.
• Sử dụng thuốc nhuận tràng: Nếu các biện pháp bổ sung nước, chất xơ không đem lại hiệu quả cao đối với chứng táo bón thì người bệnh nên dùng thuốc nhuận tràng theo chỉ định của bác sĩ.

VIII. Câu hỏi thường gặp về bệnh nứt kẽ hậu môn

8.1 Bệnh nứt kẽ hậu môn có nguy hiểm không?

Bệnh nứt kẽ hậu môn không gây nguy hiểm tới tính mạng nhưng tăng nguy cơ gây ung thư ruột kết. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ khiến người bệnh cảm thấy đau đớn – khó chịu, thậm chí là không thể chữa lành hoặc tái phát nhiều lần.

8.2 Nứt kẽ hậu môn có thể gây ung thư không?

Nứt kẽ hậu môn không làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết cũng không phải là nguyên nhân dẫn đến bệnh lý này.

8.3 Nứt kẽ hậu môn có tự khỏi được không?

Bệnh nứt kẽ hậu môn có tự khỏi được không phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Vết nứt: nếu tình trạng vết nứt hậu môn nông, mảnh, chỉ là sự cọ sát phần ngoài niêm mạc hậu môn, thì có khả năng tự khỏi cao. Nếu vết nứt quá sâu và dài, thì khó có thể tự lành được.
• Sức khỏe: nếu sức khỏe của bệnh nhân tốt, khả năng phục hồi vết thương nhanh, khả năng tăng sinh tế bào và hệ miễn dịch tốt thì bệnh nứt kẽ hậu môn có thể tự khỏi được.
• Hậu môn: nếu bệnh nhân chỉ gặp duy nhất tình trạng nứt kẽ hậu môn mà không kèm các bệnh khác ở vùng hậu môn – trực tràng thì cơ thể có thể tự chữa lành nếu sức khỏe tốt. Ngược lại nếu bệnh nhân vừa bị nứt kẽ hậu môn vừa bị những bệnh lý ở vùng hậu môn trực tràng như táo bón mãn tính, tiêu chảy cấp, ruột kích thích, bệnh trĩ thì khả năng tự khỏi là không cao, ngoài ra bệnh nhân còn rất dễ bị biến chứng nặng thêm do tác động cộng gộp từ nhiều bệnh.

Nhìn chung, khả năng bệnh nứt kẽ hậu môn tự khỏi được là khá ít, vì hậu môn là nơi thường xuyên tiếp xúc với chất thải, nếu bị thương thì cũng rất dễ bị viêm nhiễm. Ngoài ra hậu môn cũng phải thường xuyên chịu áp lực khi khối phân rắn đi ra, nên không đủ cho vết thương có thời gian tự lành. Nếu chủ quan nghĩ bệnh nứt kẽ hậu môn có thể tự khỏi, bệnh nhân cứ để tình trạng diễn biến trong một thời gian dài thì bệnh có thể biến chứng thành một số tình trạng nguy hiểm như: vết nứt sâu hình thành nên rò hậu môn, vi khuẩn tấn công vào vết nứt gây nhiễm khuẩn, viêm loét, hoại tử…

Trên đây là tổng hợp tất cả những thông tin liên quan đến tình trạng nứt kẽ hậu môn. Mong rằng qua bài viết này, người bệnh có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả.